Η λογοτεχνία náuatl αποτελεί την λογοτεχνική έκφραση σε γλώσσα náhuatl, την γλώσσα δηλαδή που μιλούσαν οι πληθυσμοί που κατοικούσαν στην περιοχή του Μεξικού πριν από την άφιξη των ισπανών κατακτητών τον 15ο αιώνα. Μπορεί κατά συνέπεια να θεωρηθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της λογοτεχνίας των Αζτέκων.
Γιατί μας ενδιαφέρει μια λογοτεχνία σε νεκρή γλώσσα; Μα φυσικά για την τεράστια επιρροή της στη σύγχρονη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία του 20ου αιώνα, όπου η πλειοψηφία των θεμάτων αντλείται από τους προκολομβιανούς πολιτισμούς σε μία προσπάθεια εύρεσης της ταυτότητας της.
Η Λογοτεχνία Náhuatl
Με αυτό τον όρο αναφερόμαστε στις μορφές λογοτεχνικής έκφρασης που αναπτύχθηκε στην περιοχή του Μεξικού σε γλώσσα náhuatl από τις φυλές που κατοικούσαν στην συγκεκριμένη περιοχή και άκμαζαν κατα την περίοδο της ισπανικής κατάκτησης. Πρόκειται για μορφές λογοτεχνίας που δημιούργησαν οι Τολτέκοι, οι Αζτέκοι, οι Ολμέκοι, οι Θαποτέκοι, και άλλες φυλές που κατοικούσαν στην περιοχή.
Όταν έφτασαν οι Ισπανοί στην περιοχή το 15ο αίωνα, οι Αζτέκοι κυριαρχούσαν τον υπολοίπων φυλών έχοντας για πρωτεύουσα το Tenochtitlán, την σημερινή δηλαδή πόλη του Μεξικού. Ο αυτοκράτορας τους Moctezuma προσπάθησε να ενοποιήσει όλες τις υπόλοιπες φυλές που είχε υποτάξει.
Επρόκειτο για μια αγροτική οικονομία, με ενισχυμένη τάξη πολεμιστών ως αποτέλεσμα των πολέμων για την υποταγή των υπολοίπων φυλών, και με ενισχυμένη πίστη σε τοπικές θεότητες ερμηνεύοντας τον κόσμο ως αποτέλεσμα θεϊκής παρέμβασης. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά απεικονίζονται και στην λογοτεχνία náhuatl, από την οποία μαθαίνουμε πολλά για τον πολιτισμό της περιόδου στην συγκεκριμένη περιοχή.
H λογοτεχνία náhuatl μεταδόθηκε κυρίως προφορικά από στόμα σε στόμα και μέσω εικονογραφημάτων που βοηθούσαν την απομνημόνευση του κειμένου. Αν ωστόσο διασώθηκε η λογοτεχνία náhuatl ως τις μέρες μας αυτό οφείλεται στους Ισπανούς που ερχόμενοι σε επαφή με τα αυτά τα κείμενα τα κατέγραψαν με λατινικούς χαρακτήρες [1].
H Ποίηση Νáhuatl
Η ποίηση σε γλώσσα náhuatl αποτελεί και το εκτενέστερο κομμάτι της λογοτεχνίας náhuatl. Τα έργα μπορούν να καταταχθούν σε 3 θεματικές κατηγορίες:
- Ιερή ποίηση: εξυμνούν τα κατορθώματα των θεών με πιο χαρακτηριστικό έργο “Los cinco soles“.
- Έπη θρησκευτικού περιεχομένου: αναφέρονται σε θέματα κοσμογονίας, θεογονίας, τις μάχες των θεών και των ηρώων, τη δημιουργία του ανθρώπου, και την αγωνία του θανάτου με τη φιγούρα του Quetzacóatl, θεού της ζωής, να δεσπόζει σε όλη.
- Λυρική ποίηση: Με θεματολογία από τη φύση, τον έρωτα, τα συναισθήματα.
Χαρακτηριστικό της ποίησης náhuatl είναι η επανάληψη μιας στροφής ή συγκεκριμένων λέξεων, καθώς και η χρήση δυσνόητων μεταφορών που συνοψίζουν συμπληρωματικές έννοιες για να εκφράσουν την ίδια ιδέα. Επίσης, η διττή σημασία συγκεκριμένων όρων. Η ποίηση náhuatl έχει δραματικό χαρακτήρα αφού εστιάζει σε περιορισμούς και το εφήμερο των πραγμάτων, αφήνοντας μια αίσθηση μελαγχολίας και απαισιοδοξίας. Μία αίσθηση ότι ο αποκλειστικό σκοπός της γέννησης του ανθρώπου είναι να υπηρετεί σε όλη του τη ζωή τους θεούς. Επίσης περιγράφει τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης ενώπιον του επερχόμενου Θανάτου.
| El río pasa, pasa
y nunca cesa. El viento pasa, pasa y nunca cesa. La vida pasa, pasa y nunca regresa. |
Το ποτάμι περνά, περνά και ποτέ δεν σταματά. Ο άνεμος περνά, περνά και ποτέ δεν σταματά. Η ζωή περνά, περνά και ποτέ δεν επιστρέφει. |
Πρόζα και Θέατρο σε Γλώσσα Náhuatl
Τα κείμενα σε πρόζα έχουν κυρίως διδακτικό χαρακτήρα με σκοπό να μεταφέρουν ηθικά διδάγματα. Τα θεατρικά κείμενα φαίνεται να ήταν άμεσα συνδεδεμένα με το τραγούδι, τον χορό και την παντομίμα. Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί δραματικά κείμενα.
Πηγές
[1] Bellini, Giuseppe (1986), Historia de la literatura Hispanoamericana. Madrid: Editorial Castalia
[2] Garganico, et al (1997), Huellas de las Literaturas Hispanoamericanas, New Jersey: Prencice Hall, Inc
